કોરી આંખો મળી, કોરા સપના મળ્યા, દ્રશ્ય નજરોને કંઈ એવા જોવા મળ્યા. વાસ્તવિકતા, વિચારો કે હોવાપણું, જિંદગી નામે કેવા એ કિસ્સા મળ્યા. રાત આખી વિતાવી મેં જાગી અને, ઘોર અંધારે પરભવના તડકા મળ્યા. ચાંદ તારાને મારી કહાણી કીધી, ઝાકળે કંઇક પુષ્પો પલળતા મળ્યા. હાથમાં છે કલમ, ને છે ખારાશ પણ, આંખો ચોળી લીધી, સહુને હસતાં મળ્યા. હાથે મારે છે વેઢા કે છે વાદળા? કાગળે સેજ અડક્યાં; વરસતાં મળ્યા. આમ તો તેઓ પણ મળવા આતુર છે, જ્યારે સામે મળ્યા, નેણ નીચા મળ્યા. સૂર્ય કિરણોની આજીવિકા હોય શું? ક્યાંક તડકા મળ્યા ક્યાંક છાયા મળ્યા

આ તારલો ઝબકીને ખરતો, આભથી પળ એકમાં આ આગિયો ઊડતો ઝબકતો, ઘડી ઘડીના તાલમાં આ ધૂપસળી બળતી પૂરીને, મહેકતી ઘડીઓ સુધી આ કોડિયું બળતું રહ્યું, એક રાતના છેડા સુધી આ વીજળી પણ ચમકતી, વાદળ તણાં ગર્જન સુધી આ ચાંદની પણ ચમકતી, પ્રભાતના પ્રારંભ સુધી ક્યાંક મેં વાંચ્યું હતું કે સૃષ્ટિનો પણ અંત છે કે આગ પણ આ સૂરજની નવ ચાલશે યુગો સુધી ઓ સૃષ્ટિના ઘડનાર પૂછું કેમ ભૂલ આ ભારે કરી ? કાં દિવડા તે ના કર્યા, જે ઝળકતા યુગો સુધી ? એણે કહ્યું કે દિવડાં મૂક્યા મેં માનવ દિલમાં અજવાળું જેનું પહોચતું, આકાશથી પાતાળ સુધી પરોપકારને પ્રેમના બળતણથી જે પ્રગટાવતાં ફક્ત માણસાઇના દિવા ઝળકતાં યુગો સુધી

ક્યાંક ઝરણાંની ઉદાસી પથ્થરો વચ્ચે પડી છે, ક્યાંક તારી યાદની મોસમ રડી છે ! દોસ્ત, મૃગજળની કથા વચ્ચે તમે છો, આ જુઓ અહીંયા તરસ, ત્યાં વાદળી ઊંચે ચડી છે ! પંખીઓનાં ગીત જેવી એક ઈચ્છા ટળવળે છે, ઓ હ્રદય ! બોલો કે આ કેવી ઘડી છે ! આવ, મારા રેશમી દિવસોના કારણ, જિંદગી જેને કહે છે એ અહી ઠેબે ચડી છે ! ઓ નગરજન, હું અજાણ્યા દેશનો થાક્યો પ્રવાસી, લાગણી નામે હવેલી ક્યાં ખડી છે ?

શ્વાસમાં વિશ્વાસ જ્યાં ભેળો મળે એ પ્રેમ છે, આશનો અવકાશ જ્યાં પણ શૂન્ય છે એ પ્રેમ છે. હક, અપેક્ષા, શક, અહમ્ ના પંક ની વચ્ચેથી કોઈ, પદ્મ સમ નિર્મળ અગર ખીલી શકે એ પ્રેમ છે. બેકરારી વસ્લ માં, પીડા વિરહ માં કત્લની, એટલું સમજી શકો કે કેમ છે એ પ્રેમ છે. ‘તું નથી’ ની વાસ્તવિક્તા કષ્ટ દેતી બંધ થઈ, શ્વાસમાં, ઉચ્છવાસ માં બસ, તું વહે એ પ્રેમ છે. બાદબાકી તુજ ની, તારાં સ્પર્શ, યાદો, સાથની, શેષ મારામાં પછી જે પણ બચે એ પ્રેમ છે. શબ્દ થઈ મુજ શ્વાસ માં બસ તું સદા વહેતી રહે, આ ગઝલ શબ્દો નથી કંઈ, આ જે છે એ પ્રેમ છે. રાત આખી બેકરારી થઈ મને ડંસતી રહે, ને સવારે શબ્દ થઈ ચૂમે મને એ પ્રેમ છે.

તારા બગીચામાં રહેતી ગઇ ને ટહુકાનું પંખી એક દેતી ગઇ અને કહેતી ગઇ કે હવે જાઉં છું ઝાડવાની લીલેરી માયા મને ફૂલની, સુગંધની છાયા મને અને વહેતા આ વાયરામાં વહેતી ગઇ, કંઇક જન્મોની વાતને ઉકેલતી ગઇ અને કહેતી ગઇ કે હવે જાઉં છું આ દિવસ ને રાતની કળીઓ ખૂલી અહીં પળ પળના ગુંજનની ગાથા ઝૂલી હું તો ભમતી ગઇ ને કશું ભૂલતી ગઇ ને યાદ કરતી ગઇ અને કહેતી ગઇ કે હવે જાઉં છું ---- એક એવું આપણું સગપણ હતું, લાગણી નામે તરસતું રણ હતું. સાચવીને એટલે રાખી મૂક્યું, જિંદગીનું રેશમી પ્રકરણ હતું. દર્દનો આધાર પણ પૂરો હતો, જીવવાનું એ જ તો કારણ હતુ. પ્રેમને ક્યાં હોય છે છંદો, ગતિ, લય, બંધનો વિનાનું બંધારણ હતું. --- એક એવું આપણું સગપણ હતું, લાગણી નામે તરસતું રણ હતું. સાચવીને એટલે રાખી મૂક્યું, જિંદગીનું રેશમી પ્રકરણ હતું. દર્દનો આધાર પણ પૂરો હતો, જીવવાનું એ જ તો કારણ હતુ. પ્રેમને ક્યાં હોય છે છંદો, ગતિ, લય, બંધનો વિનાનું બંધારણ હતું.

શાંત ઝરૂખે વાટ નિરખતી રૂપની રાણી જોઇ હતી મેં એક શહજાદી જોઇ હતી…… એના હાથની મહેંદી હસતી’તી, એની આંખનું કાજળ હસતું’તુ, એક નાનું સરખું ઉપવન જાણે મોસમ જોઇ મલકતું’તુ. એના સ્મિતમાં સો સો ગીત હતાં, એની ચુપકીદી સંગીત હતી, એને પડછાયાની હતી લગન, એને પગરવ સાથે પ્રીત હતી. એણે આંખના આસોપાલવથી, એક સ્વપ્નમહલ શણગાર્યો’તો, જરા નજરને નીચી રાખીને, એણે સમયને રોકી રાખ્યો’તો. એ મોજાં જેમ ઉછળતી’તી, ને પવનની જેમ લહરાતી’તી, કોઇ હસીન સામે આવે તો , બહુ પ્યારભર્યું શરમાતી’તી. તેને યૌવનની આશિષ હતી, એને સર્વ કળાઓ સિધ્ધ હતી, એના પ્રેમમાં ભાગીદાર થવા, ખુદ કુદરત પણ આતૂર હતી…… વર્ષો બાદ ફરીથી આજે એ જ ઝરૂખો જોયો છે. ત્યાં ગીત નથી, સંગીત નથી; ત્યાં પગરવ સાથે પ્રીત નથી. ત્યાં સ્વપ્નાઓના મહેલ નથી, ને ઉર્મિઓના ખેલ નથી. બહુ સૂનું સૂનું લાગે છે, બહુ વસમું વસમું લાગે છે. એ ન્હોતી મારી પ્રેમિકા, કે ન્હોતી મારી દુલ્હન, મેં તો એને માત્ર ઝરૂખે વાટ નીરખતી જોઇ હતી. કોણ હતી એ નામ હતું શું ? એ પણ હું ક્યાં જાણું છું ? એમ છતાંયે દિલને આજે વસમું વસમું લાગે છે, બહુ સૂનું સૂનું લાગે છે…….

છે ઘણાં એવા કે જેઓ યુગને પલટાવી ગયા પણ બહુ ઓછા છે જેઓ પ્રેમમાં ફાવી ગયા. દુર્દશા જેવું હતું કિંતુ સમજ નો’તી મને, દોસ્તો આવ્યા અને આવીને સમજાવી ગયા. હું વીતેલા દિવસો પર એક નજર કરતો હતો, યાદ કંઈ આવ્યું નહીં – પણ આંસુઓ આવી ગયાં. મેં લખેલો દઈ ગયા – પોતે લખેલો લઈ ગયા, છે હજી સંબંધ કે એ પત્ર બદલાવી ગયા. ‘સૈફ’ આ તાજી કબર પર નામ તો મારું જ છે, પણ ઉતાવળમાં આ લોકો કોને દફનાવી ગયા!

મારા અંગથી સુવાસ તારી નીતરી રહી : એ જ સૌરભથી નામ તારું ચીતરી રહી. મારી હથેળીમાં મૂક્યું તો નામ તારું ઊગતા પરોઢિયાનો તારો ; આછા અંધારામાં ઝીણું ઝીણું મરકે ને અંજવાળે આખો જનમારો. એક તારલાને જોતાં આભ વીસરી રહી; મારા અંગથી સુવાસ તારી નીતરી રહી. નામને મેં હોઠથી અળગું કર્યું તો મને થઇને પવન વીંટળાય; મારા એકાંતની કુંજમા આ નામ તારું લગનીની ડાળે લહેરાય. હું તો અહીંયા ઊભી ને ક્યાંય નીસરી રહી મારા અંગથી સુવાસ તારી નીતરી રહી

ધારો કે એક સાંજ આપણે મળ્યાં અને આપણે હળ્યાં પણ આખા આ આયખાનું શું? ખુલ્લી આ આંખ અને કોરી કિતાબ એને ફરીફરી કેમ કરી વાંચશું? માનો કે હોઠ સહેજ મ્હોરી ઉઠ્યાં ને છાતીમાં મેઘધનુષ ફોરી ઉઠ્યાં પણ બળબળતી રેખાનું શું? આકાશે આમ ક્યાંક ઝુકી લીધું ને ફૂલોને ‘કેમ છો?’ પૂછી લીધું પણ મૂંગી આ વેદનાનું શું? માનો કે આપણે ખાધું-પીધું અને માનો કે રાજ! થોડું કીધુંયે રાજ, પણ ઝૂરતા આ ઓરતાનું શું? ધારો કે રાણી! તમે જીતી ગયાં અને ધારો કે વાયરા વીતી ગયા પણ આ માંડેલી વારતાનું શું

તમને ખબર નથી કે અમારા પ્રવાસમાં, થીજી રહ્યું છે મૌન હવે શ્વાસ શ્વાસમાં ! ઝાકળ વિશે મળ્યો છે મને પત્ર એકદા, ઊકલે કદાચ તારા નયનના ઉજાસમાં ! મારા હરેક સ્વપ્નની સૂની કિનાર પર, ડોકાઇ કોણ જાય છે કાળા લિબાસમાં ! પામી ગયો છું અર્થ હવે ઇન્તેઝારનો, જંગલ ઊગી ગયાં છે હવે આસપાસમાં ! ખાલી ક્ષણોના જામથી છલકાય શૂન્યતા, વધઘટ કશી ન થાય સુરાલયની પ્યાસમાં !

અઢી અક્ષરનું ચોમાસું, ને બે અક્ષરના અમે; ખોટ પડી અડધા અક્ષરની, પૂરી કરજો.. તમે! ત્રણ અક્ષરના આકાશે આ બે અક્ષરની વીજ, બે અક્ષરનો મોર છેડતો સાત અક્ષરની ચીજ. ચાર અક્ષરની ઝરમર ઝીલતાં રૂંવાડાં સમસમે, ખોટ પડી અડધા અક્ષરની, પૂરી કરજો.. તમે! ચાર અક્ષરના ધોધમારમાં છ્લબલ આપણાં ફળિયાં; આંખમાં આવ્યાં પાંચ અક્ષરનાં ગળાબૂડ ઝળઝળિયાં! ત્રણ અક્ષરનું કાળજું કહો ને, ઘાવ કેટલા ખમે ? ખોટ પડી અડધા અક્ષરની, પૂરી કરજો.. તમે! પાંચ અક્ષરનો મેઘાડંબર, બે અક્ષરનો મેહ, અઢી અક્ષરના ભાગ્યમાં લખિયો અઢી અક્ષરનો વ્રેહ! અડધા અક્ષરનો તાળો જો મળે, તો સઘળુ ગમે, ખોટ પડી અડધા અક્ષરની, પૂરી કરજો.. તમે!

ભીની ભીની ભીનાશ ચહેરો તારો, તર-બતર કુમાશ ચહેરો તારો. ના કળી ના પોયણી ના ફુલ ના પુષ્પ, ગંધ સુગંધ સુવાસ ચહેરો તારો. થોડો સોનેરી ને જરા રૂપેરી રૂપેરી, સૌમ્ય સૌમ્ય ઉજાસ ચહેરો તારો. રગે રગ વહે રંગોના ઝરણાં, મેઘ-ધનુષી આવાસ ચહેરો તારો. દૃષ્ટિ મારી નંદનવન થઈ જાયે, કાશી છે કે કૈલાશ ચહેરો તારો. પૂરબ પશ્વિમ, ઉત્તર દક્ષિણ, ધરતી આકાશ ચહેરો તારો. પંક્તિ ગીતની થોદા શેર ગઝલના, છંદો-છંદ પ્રાસાનુ પ્રાસ ચહેરો તારો. પ્રતિબિંબ લઈ ઘુમે છે ગલીઓમાં, આયનાની તલાશ ચહેરો તારો. આંખોની તૃષ્ણા એક જનર તારી, ને નજરની પ્યાસ ચહેરો તારો. આવ નજદીક એક વાત કહું ખાનગી, છે ચહેરાઓમાં ખાસ ચહેરો તારો. દૂર દૂર પાસ પાસ ચહેરો તારો, છે મૃગજળ કે ચાસ ચહેરો તારો.

વાતને રસ્તે વળવું નથી, આપણે હવે મળવું નથી… આપણો મારગ એકલવાયો, આપણે આપણો તડકો-છાંયો, ઊગવું નથી, ઢળવું નથી, આપણે હવે મળવું નથી… હોઠથી હવે એક ના હરફ, આંખમાં હવે જામતો બરફ, અમથા અમથા ગળવું નથી, આપણે હવે મળવું નથી…

કાગળમાં તારી યાદના કિસ્સાઓ લખ મને, જો શક્ય હોય તો પ્રેમના ટહુકાઓ લખ મને, તારા વિના અહીં તો ધૂમ્મસ છે બધે, તારી ગલીમાં કેવા છે તડકાઓ લખ મને. અકળાઇ જાઉં એવા અબોલા ના રાખ તું, તારા જ અક્ષરો વડે ઝઘડાઓ લખ મને, તું આવશે નહિ એ હું જાણું છું, તે છતાં, તું આવવાના ખોટા ઇરાદાઓ લખ મને ! કોઇ મને બીજા તો સહારા નહીં મળે અમથા જ તારા હાથે દિલાસા લખ મને ! મારા જીવનનો પંથ હજી તો અજાણ છે કયાં ક્યાં પડયા છે તારાં એ પગલાં લખ મને

પ્રેમ એટલે કે, સાવ ખુલ્લી આંખોથી થતો મળવાનો વાયદો. સ્વપ્નમાં પળાય એવો કાયદો… પ્રેમ એટલે કે, તારા ગાલોના ખાડામાં ડૂબી જતા મારા ચોર્યાશી લાખ વહાણોનો કાફલો ક્યારે નહીં માણી હો, એવી કોઈ મોસમનો કલરવ યાદ આવે, એ પ્રેમ છે. દાઢી કરતા જો લોહી નીકળે ને ત્યાંજ કોઈ પાલવ યાદ આવે, એ પ્રેમ છે. પ્રેમ એટલે કે, સાવ ઘરનો જ એક ઓરડો… ને તોય આખા ઘરથી અલાયદો… કાજળ આંજીને તને જોઉં તો તું લાગે, એક છોકરીને તે શ્યામવર્ણી વાદળ આંજીને જોતાં એવું લાગ્યું કે, મને મૂકી આકાશને તું પરણી પ્રેમમાં તો ઝાકળ આંજીને તને જોવાની હોય અને ફૂલોમાં ભરવાનો હોય છે મુશાયરો… પ્રેમ એટલે કે… સાવ ખુલ્લી આંખોથી થતો મળવાનો વાયદો.

પ્રારબ્ધને અહીંયાં ગાંઠે કોણ? હું પડકાર ઝીલનારો માણસ છું હું તેજ ઉછીનું લઉં નહીં હું જાતે બળતું ફાનસ છું. ઝળાહળાનો મોહતાજ નથી મને મારું અજવાળું પૂરતું છે અંધારાના વમળને કાપે કમળ તેજતો સ્ફુરતું છે ધુમ્મસમાં મને રસ નથી હું ખુલ્લો અને નિખાલસ છું પ્રારબ્ધને અહીંયાં ગાઠે કોણ? હું પડકાર ઝીલનારો માણસ છું કુંડળીને વળગવું ગમે નહીં ને ગ્રહો કને શિર નમે નહીં કાયરોની શતરંજ પર જીવ સોગઠાબાજી રમે નહીં હું પોતે જ મારો વંશજ છું હું પોતે મારો વારસ છું પ્રારબ્ધને અહીંયાં ગાંઠે કોણ? હું પડકાર ઝીલનારો માણસ છું -નરેન્દ્ર મોદી

રાત, પ્રતીક્ષા રાત, પ્રતીક્ષા, ઊંઘનું ઝોલું શ્રદ્ધા જેવા લયથી ડોલું હું ઝાકળના શહેરનો બંદી બોલ, ક્યો દરવાજો ખોલું ? થાય સજા પડઘા-બારીની ત્યાં જ તમારું નામ ન બોલું આવરણોને કોણ હટાવે ? રૂપ તમારું આખાબોલું ! સ્વપ્નાંઓ સંપૂર્ણ થયાં છે આપ કહો…તો આંખો ખોલું - જવાહર બક્ષી

તારા વિના તારા વિના સૂરજ તો ઊગ્યો પણ આકાશ આથમી ગયું. તારા વિના ફૂલ તો ખીલ્યાં પણ આંખો કરમાઈ ગઈ. તારા વિના ગીત તો સાંભળ્યું પણ કાન મૂંગા થયા. તારા વિના… તારા વિના… તારા વિના… જવા દે,કશું જ કહેવું નથી. અને કહેવું પણ કોનેતારા વિના ? - સુરેશ દલાલ

ક્ષણોને તોડવા બેસું તો વરસો ના વરસ લાગે બુકાની છોડવા બેસું તો વરસો ના વરસ લાગે કહો તો આ બધાં પ્રતિબિંબ હું હમણાં જ ભુંસી દઊં અરીસો ફોડવા બેસું તો વરસો ના વરસ લાગે કમળ-તંતુ સમા આ મૌનને તું તોડ મા નાહક ફરી થી જોડવા બેસું તો વરસો ના વરસ લાગે આ સપનું તો બરફનો સ્તંભ છે, હમણાં જ ઓગળશેહું એને ખોડવા બેસું તો વરસો ના વરસ લાગે મને સદભાગ્ય કે શબ્દો મળ્યા તારે નગર જાવા ચરણ લઇ દોડવા બેસું તો વરસો ના વરસ લાગે.... -શ્રી મનોજ ખંડેરિયા

વાતોની કુંજગલી વાતે વાતે તને વાંકું પડ્યું : ને મેં વાતોની કુંજગલી છોડી દીધી. શબ્દોને પંથ કોણ કોને નડ્યું ? મેં તો વાતોની કુંજગલી છોડી દીધી. આંખોમાં વાદળાં ને શ્વાસોમાં વાયરા: પણ અડકો તો ભોમ સાવ કોરી: તારા તે કાન લગી આવી ઢોળાઈ ગઈ હોઠ સમી અમરત કટોરી. પંખીની પાંખમહીં પીંછું રડ્યું: ને મેં વાતોની કુંજગલી છોડી દીધી. હવે ખળખળતાં ટળટળતાં અંધાર્યા જળ કે અણધાર્યો તૂટી પડ્યો સેતૂ: પાસે રહીને મને લાગે છે કેમ હવે કેટલાય જનમોનું છેટું! મારાં સપનાંને વેદનાનું વૈકુંઠ જડ્યું: ને મેં વાતોની કુંજગલી છોડી દીધી. - જગદીશ જોષી

તમને ફૂલ દીધાનું યાદ ધીમે ધીમ ઠાળ ઊતરતી ટેકરીઓની સાખે તમને ફૂલ દીધાનું યાદ સળવળ વહેતી કેડસમાણી લીલોતરીમાં તરતા ખેતરશેઢે સોનલ... અમે તમારી ટગરફૂલ-શી આંખે ઝૂલ્યા ટગર ટગર તે યાદ અમારી બરછટ બરછટ હથેળીઓને તમે ટેરવાં ભરી કેટલી વાર પીધાનું યાદ ધીમે ધીમે ઢાળ ઊતરતી ટેકરીઓની સાખે તમને ફૂલ દીધાનું યાદ અડખેપડખેના ખેતરમાં ચાસ પાડતાં હળ મારી આંખે ફરતાં એકલદોકલ કોઇ ઊછળતું સસલું દોડી જતાં ઝાંખરા પરથી પર્ણો ખરતાં તરે પવનના લયમાં સમળી તેના છાંયા છૂટાછવાયા ફાળ ઘાસમાં ભરતા ડાળ ઉપર ટાંગેલી ઠીબનું નાનું સરખું બપોર ઊડી એકસામટું પાંખ વીંઝતું હવા જેવડું થાય ડાળ ઉપર ટાંગેલી ઠીબમાં સવાર પીતું નીલરંગનું પંખી જોઇ ઝાડ ભૂલ્યાનું યાદ ધીમે ધીમે ઢાળ ઊતરતી ટેકરીઓની સાખે તમને ફૂલ દીધાનું યાદ - રમેશ પારેખ

ખોબો ભરીને અમે એટલું હસ્યાંકે કૂવો ભરીને અમે રોઈ પડ્યાં. ખટમીઠાં સપનાઓ ભૂરાં ભૂરાં કૂંવારાં સોળ વરસના તૂરાં તૂરાં અમે ધૂમ્મસના દરિયામાં એવાં ડૂબ્યાં કે હોડી-ખડક થઈ અમને નડ્યાં. ક્યાં છે વીંટી અને ક્યાં છે રૂમાલ ? ઝૂરવા કે જીવનનો ક્યાં છે સવાલ ! કૂવો ભરીને અમે એટલું રડ્યાં કે ખોબો ભરીને અમે મોહી પડ્યાં. - જગદીશ જોષી

તમે કહો તો હા અને જો ના કહો તો નહીં, અમે તમારે કોરે કાગળ કરી દઈએ સહી. તમે કહો કે ચાલવું છે તો રસ્તો થઈને ખૂલશું તમે કહો કે ભૂલવું છે તો યાદ કરીને ભૂલશું. મીરાંની મટુકીમાં માધવ: હોય ન બીજું કંઈ. તમે કહો તો હા અને જો ના કહો તો નહીં. તમે કહો કે નહીં બોલો તો હોઠ ઉપર છે તાળાં ભીતરમાં તો ભલે થતી રહે નામતણી જપમાળા તમે કહો કે સાથે રહો તો અમે જઈશું રહી. તમે કહો તો હા અને જો ના કહો તો નહીં.

દોર છે, સાત ગાંઠ છે એમાં, શું તમારો જ હાથ છે એમાં ? છે, અમારોય વાંક છે એમાં. આ તે દુનિયા છે કે કોઈ ઘડિયાળ ? માણસો મારમાર છે એમાં; છે, અમારોય વાંક છે એમાં. ‘जिंदगी बोझ बन गयी अब तो’ - હરકોઈ એકરાગ છે એમાં; છે, અમારોય વાંક છે એમાં. આ સફર આખરે તો માથે પડી, જાત સાથે લગાવ છે એમાં; છે, અમારોય વાંક છે એમાં. મોસમો ઉગ્ર થઈ ગઈ છે બધી, દોષી શું માત્ર કાળ છે એમાં ? છે, અમારોય વાંક છે એમાં. યાદના નહોર ખોતરે છે સતત, દર્દ આ લાઈલાજ છે એમાં; છે, અમારોય વાંક છે એમાં.

અડધી રમત થી ઊઠવાની છૂટ છે તને, તારી શરત થી જીતવાની છૂટ છે તને. વાતો જો થઈ શકે તો દિલે બોજ ના રહે, સીવેલાં હોઠ લઈ જવાની છૂટ છે તને. ખાલી જગા સમાન આ જીવન હવે થયું, પૂરી શકે એ પૂરવાની છૂટ છે તને. મરજી થી તારી ગઈ છે તું, મનફાવે ત્યારે, યાર! ખૂલ્લાં છે દ્વાર, આવવાની છૂટ છે તને. નિશ્ચય છે મારો, હું તને પામું આ જન્મ માં, ચોર્યાસી લાખ વેઠવાની છૂટ છે તને. આ આંગળીનાં શ્વાસ માં થઈ શબ્દ ની હવા, આશ્રિત ને પ્રાણ બક્ષવાની છૂટ છે તને.

અડધી રમત થી ઊઠવાની છૂટ છે તને, તારી શરત થી જીતવાની છૂટ છે તને. વાતો જો થઈ શકે તો દિલે બોજ ના રહે, સીવેલાં હોઠ લઈ જવાની છૂટ છે તને. ખાલી જગા સમાન આ જીવન હવે થયું, પૂરી શકે એ પૂરવાની છૂટ છે તને. મરજીથી તારી ગઈ છે તું, મનફાવે ત્યારે, યાર! ખૂલ્લાં છે દ્વાર, આવવાની છૂટ છે તને. નિશ્ચય છે મારો, હું તને પામું આ જન્મમાં, ચોર્યાસી લાખ વેઠવાની છૂટ છે તને. આ આંગળીનાં શ્વાસમાં થઈ શબ્દની હવા, આશ્રિત ને પ્રાણ બક્ષવાની છૂટ છે તને.

આપણે આપણી રીતે રહેવું: ખડક થવું હોય તો ખડક: નહીં તો નદી જેમ નિરાંતે વહેવું ! ફૂલની જેમ ખૂલવું અને ડાળની ઉપર ઝૂલવું ભમરાનું ગીત કાનમાં આંજી કાંટાનું રૂપ ભૂલવું મૂંગા થઈને સહેવું અને કહેવું હોય તો પંખીની જેમ કહેવું ખડક થવું હોય તો ખડક: નહીં તો નદી જેમ નિરાંતે વહેવું! પગલાં ભૂંસી ચાલતા થવું પંથની ઉપર મ્હાલતા જવું આનંદ આનંદ વેરતાં વેરતાં આનંદને પંપાળતા જવું લેવું દેવું કાંઈ નહીં: કેવળ હોવું એ જોતા રહેવું ખડક થવું હોય તો ખડક: નહીં તો નદી જેમ નિરાંતે વહેવું !

તમે પાંખો કાપીને આભ અકબંધ રાખ્યું ને એનું તે નામ તમે સંબંધ રાખ્યું મારાં સઘળાં દુવારને કરી દીધા બંધ ને આમ તમે આંખોને કરી દીધી અંધ તમે કાંટાળા થોરનો આપ્યો મને સ્પર્શ ને એનું તે નામ તમે સુગંધ રાખ્યું. હું તો વહેણમાં તણાઇ મને કાંઠો નથી ને આપણા સંબંધની કોઇ ગાંઠો નથી અછાંદસ જેવો છે આપણો આ પંથ ને એનું તે નામ તને છંદ રાખ્યું… -પન્ના નાયક

લેવા ગયો જો પ્રેમ તો વહેવાર પણ ગયો, દર્શનની ઝંખના હતી, અણસાર પણ ગયો. એની બહુ નજીક જવાની સજા છે એ, મળતો હતો જે દૂરથી સહકાર પણ ગયો. રહેતો હતો કદી કદી ઝુલ્ફોની છાંયમાં, મારા નસીબમાંથી એ અંધકાર પણ ગયો. સંગતમાં જેની સ્વર્ગનો આભાસ હો ખુદા, દોઝખમાં કોઈ એવો ગુનેગાર પણ ગયો ? એ ખુશનસીબ પ્રેમીને મારી સલામ હો, જેનો સમયની સાથે હ્રદયભાર પણ ગયો ? એ પણ છે સત્ય એની ઉપર હક નથી હવે, એવુંય કંઈ નથી કે અધિકાર પણ ગયો. સાકી છે સ્તબ્ધ જોઈ નશાની અગાઢ ઊંઘ, પીનારા સાથે કામથી પાનાર પણ ગયો. કેવી મજાની પ્રેમની દીવાનગી હશે ! કે જ્યાં ‘મરીઝ’ જેવો સમજદાર પણ ગયો

ડગલેપગલે ભવમાં હું જેનાથી ભરમાયો હતો; કોને જઈ કહેવું કે એ મારો જ પડછાયો હતો ? ભેદ અનહદનો મને ત્યારે જ સમજાયો હતો; જે દિવસ હું કોઈની નજરોથી ઘેરાયો હતો. નામ પર મારા કોઈ શરમાય એ એની કસૂર ? હું વિનાવાંકે જીવન આખું વગોવાયો હતો. ખુદ ઉષા-સંધ્યા ન એનો દઈ શકી કોઈ જવાબ, લોહીથી સૂરજનો પાલવ કેમ ખરડાયો હતો ? તારી આંખોના ઈશારે મારી એકલતા ટળી, ભરસભામાં હું નહિતર ખૂબ મૂંઝાયો હતો. માફ કરજે થઈ શક્યું ના આપણું જગમાં મિલન, ભીડ કૈં એવી હતી કે હું જ રઘવાયો હતો. આ ગઝલ કેરી ઈમારત છે અડીખમ આજ પણ, એના પાયે ‘શૂન્ય’ કેરો પ્રાણ પુરાયો હતો.

ભુલી જવાનો હું જ, એ કહેતા હતા મને, એવું કહીને એજ તો ભુલી ગયા મને. પૂછ્યું નથી શું કોઇએ, મારા વિશે કશું? તારા વિશે તો કેટલું પૂછે બધા મને! ખોબો ભરીને ક્યાંયથી, પીવા મળ્યું નહિ, દરિયો મળ્યો છે આમ તો, ડૂબી જવા મને. થાકી ગયો તો ખૂબ કે ચાલી શકત ન હું, સારું થયું કે લોક સહુ ઊંચકી ગયા મને.

વિશ્વને રોશન કરી ગઇ દીપિકા ગુજરાતની, સૂર્ય પણ જોતો રહ્યો જ્યોતિ-કલા ગુજરાતની. ‘ડાંગ’ માર્યાથી કદી પાણી જુદાં થાતાં નથી, દુશ્મનોએ જોઇ છે ક્યાં એકતા ગુજરાતની? મુક્તિ કેરા ગાલ પર લાલી અમસ્તી ના ગણો, રંગ લાવી છે શહીદી-ભાવના ગુજરાતની. ભાગ્ય પર પુરુષાર્થની મારી છે લોખંડી મહોર, ભૂલશે ઇતિહાસ ના ગૌરવ-કથા ગુજરાતની. ચંદ્ર ને સૂરજ કહે છે રાતદિ’, ‘જય સોમનાથ!’ કાળના હૈયે જડી છે અસ્મિતા ગુજરાતની. માતા કેરા ચીર સાથે ખેલનારા! સાવધાન! કૈં મહાભારત ન સર્જે ઉર વ્યથા ગુજરાતની. શૂન્ય, મારી જિંદગીને તો જ લેખું ધન્ય હું, મૃત્યુ ટાણે પણ મળે જો ગોદ ‘મા’ ગુજરાતની.

કેટલી માદકતા સંતાઇ હતી વરસાદમાં ! મસ્ત થઇ સૃષ્ટિ બધી ઝૂમી ઊઠી વરસાદમાં ! રેઇનકોટ, છત્રીઓ, ગમ શૂઝ, વોટરપ્રૂફ હેટ્સ માનવીએ કેટલી ભીંતો ચણી વરસાદમાં ! કેટલો ફિક્કો અને નિસ્તેજ છે બીમાર ચાંદ કેટલી ઝાંખી પડી ગઇ ચાંદની વરસાદમાં ! કોઇ આવે છે ન કોઇ જાય છે સંધ્યા થતાં કેટલી સૂની પડી ગઇ છે ગલી વરસાદમાં ! એક તું છે કે તને કંઇ પણ નથી થાતી અસર, ભેટવા દરિયાને ઊછળે છે નદી વરસાદમાં. લાખ બચવાના કર્યા એણે પ્રયત્નો તે છતાં છેવટે ‘આદિલ’ હવા પલળી ગઇ વરસાદમાં.

હશે સત્ય પણ, કલ્પના પણ હશે, ખુદા શબ્દ છે તો, ખુદા પણ હશે. નરક-સ્વર્ગ જેવી જગા પણ હશે, સજા પણ હશે ને મજા પણ હશે. અગર મોક્ષ મળશે જો ત્યાં તો પછી, સુરા પણ હશે, અપ્સરા પણ હશે. કયામતમાં ઈન્સાફ થાશે પછી, હશે ક્રૂરતા પણ, દયા પણ હશે. મટે કેમ ના રોગ, શોધો ભલા, જો પીડા હશે તો દવા પણ હશે. કયામતની રાહ એટલે જોઉં છું, કે ત્યાં તો ‘જલન’ મારી મા પણ હશે.

દરેક ખુશી છે અહિ લોકો પાસે, પણ હસવા માટે સમય નથી દિવસ-રાત દોડતી દુનિયા મા, જિંદગી માટે પણ સમય નથી મા ના હાલરડાં નો અહેસાસ છે, પણ મા ની મમતા માટે સમય નથી બધા સંબંધો તો મરી ગયા જાણે, પણ તેમને દફનાવવાનો સમય નથી બધા નામ મોબઈલ મા છે પણ, મિત્રતા માટે સમય નથી પારકા ઓ ની શું વાત કરવી, પોતાના માટે પણ સમય નથી આંખો મા છે ઊંઘ ઘણીયે, પણ સુવા મટે સમય નથી દિલ છ ગમો થી ભરેલું, પણ રોવા માટે સમય નથી પૈસા ની દોડ મા એવા દોડ્યા, કે થાકવા નો પણ સમય નથી પારકા અહેસાનો ની શુ કદર કરીએ, જ્યાં પોતાના સપના ની જ કદર નથી તુ જ કહે મને એ, શુ થશે આ જિંદગી નુ દરેક પળે મરવા વાળા ને, જિવવા માટે પણ સમય નથી..

આભાર તારો કે આવી મિત્રતા આપી, આપણા સંબંધમાં કેવી સુંદરતા આપી, દુનિયામાં લોહીના સંબંધ પણ તુટીં જાય છે, પણ મને દોસ્તીમાં પણ કેવી પવિત્રતા આપી... કોઇ પણ વાત કહી શકીએ છીએ એક-બીજાને, મિત્ર તે દુઃખ દુર કરવાની કેવી સત્ત્તા આપી, નહિ છોડી શકીએ આ મિત્રતાને કોઇ પણ રીતે, આપણા સંબંધમાં પ્રભુંએ પણ કેવી અટ્ટુટતા આપી, હું અપૂર્ણ હતો તમારી મિત્રતા વિના, તમે સાથ આપી કેવી પૂર્ણતા આપી......

કાગળમાં તારી યાદના કિસ્સાઓ લખ મને, જો શક્ય હોય તો પ્રેમના ટહુકાઓ લખ મને ! તારા વિના અહીં તો છે ધુમ્મસ ફક્ત બધે, તારી ગલીમાં કેવા છે તડકાઓ લખ મને ! અકળાઈ જાઉં એવા અબોલા ન રાખ તું, તારા જ અક્ષરો વડે ઝઘડાઓ લખ મને ! કોઈ મને બીજા તો સહારા નહીં મળે, અમથા જ તારે હાથે દિલાસાઓ લખ મને !

તું મને મળતી ખરી પણ મન વગર, ઝાંઝવા બનતાં સરોવર જળ વગર. શૂન્ય મારું મન થયું છે એટલું, કે હવે ખડ ખડ હસું છું ભય વગર. જ્યાં જઉં છું ત્યાં મને સામી મળે ભીંત પણ ચાલી શકે છે પગ વગર. દૂર તારાથી થતો હું જાઉં છું એમ લાગે છે, હવે છું ઘર વગર. સૂર્ય સ્પર્શે ઓસ તો ઊડી ગયું હું તને મળતો રહ્યો કારણ વગર.

ધરો ધીરજ વધુ પડતો પ્રણય સારો નથી હોતો; અતિ વરસાદ કૈ ખેડૂતને પ્યારો નથી હોતો. તમારા ગર્વની સામે અમારી નમ્રતા કેવી? ગગનમાં સૂર્યની સામે કદી તારો નથી હોતો. અગન એની અમર છે મૃત્યુથી પર પ્રેમ છે ઓ દિલ, બળીને ભસ્મ થનારો એ અંગારો નથી હોતો હવે ચાલ્યા કરો ચાલ્યા કરો બસ, એ જ રસ્તો છે, ત્યજાયેલા પથિકનો કોઇ સથવારો નથી હોતો જરી સમજીવિચારી લે પછી હંકાર હોડીને, મુહબ્બતના સમંદરને કદી આરો નથી હોતો. ચમકતાં આંસુઓ જલતા જિગરનો સાથ મળવાનો, ન ગભરા દિલ પ્રણયનો પંથ અંધારો નથી હોતો. ઘણાંય એવાંય તોફાનો ઊઠે છે મનની નગરીમાં, કે જેનો કોઇ અણસારો કે વરતારો નથી હોતો. ફક્ત દુ:ખ એ જ છે એનું તરસ છીપી નથી શકતી, નહીંતર પ્રેમનો સાગર કદી ખારો નથી હોતો.

જીવતા બાપને ‘ડેડ’ કહે અને બા ઇજિપ્તની ‘મમી’, સાચ્ચું કહું છું ‘બોસ’, આપણને વાત જરાય ના ગમી. પા પા કહીને અડધો કરે ને મોમની બનાવે મીણબત્તી, સવારમાં તો ફ્રેન્ડશિપ કરે, ને સાંજ પડતાંમાં કટ્ટી. ઘર સ્કૂલોમાં ફેરવાયાં સ્કૂલોમાં ઓપન હાઉસ, ટીચરો સહુ ચર્ચા કરે છે, જેમ બિલ્લી ને માઉસ. દેશના ભાગાકાર કરીને માગે સહુ ડોનેશન (દો-નેશન), કૉલેજમાં તો જલસા યારો, કોચિંગ ક્લાસમાં ફેશન. શિક્ષણ કે sick ક્ષણ છે, સંસ્કૃતિનું કેવું મરણ છે ? એકલવ્યનો અકાળ પડ્યો છે, દ્રોણનુંય ક્યાં શરણ છે ? ક્યાં સુધી આ જોયા કરવું, ક્યાં સુધી ચાલશે આમ ? મા સરસ્વતી ! ત્રાહિમામ ! ત્રાહિમામ ! ત્રાહિમામ !

ઓચિંતુ કોઇ મને રસ્તે મળે ને કદી ધીરેથી પૂછે કે કેમ છે? આપણે તો કહીએ કે દરિયા શી મોજમાં ને ઉપરથી કુદરતની રહેમ છે. ફાટેલા ખિસ્સાની આડમાં મૂકી છે અમે છલકાતી મલકાતી મોજ એકલો ઊભું ને તો યે મેળામાં હોઉં એવું લાગ્યા કરે મને રોજ તાળું વસાય નહીં એવડી પટારીમાં આપણો ખજાનો હેમખેમ છે.... આપણે તો કહી દઇએ.. આંખોમાં પાણી તો આવે ને જાય નથી ભીતર ભીનાશ થતી ઓછી વધઘટનો કાંઠાઓ રાખે હિસાબ નથી પરવા સમંદરને હોતી સૂરજ તો ઊગે ને આથમી યે જાય મારીઉપર આકાશ હેમખેમ છે... આપણે તો કહી દઇએ..